In zijn installatie Guilty Landscapes, waarvan in 2016 vier episodes waren te zien, op festivals in Utrecht, Berlijn, Den Bosch en Eindhoven, thematiseert theatermaker en beeldend kunstenaar Dries Verhoeven onze verhouding tot wat hij ‘de protagonisten van het Acht Uur Journaal’ noemt. Door de continue beschikbaarheid van nieuws op onze laptops, televisies en smartphones zijn we voortdurend getuige van complexe situaties aan de andere kant van de wereld. Dagelijks kunnen we ons ongemakkelijk voelen bij de confrontatie met vermeende armoede en wanhoop. Verhoeven laat zien dat de nieuwscamera niet neutraal is, dat de gefilmden gewild of ongewild worden geframed als slachtoffer, dat de sociaal overbewuste nieuwskijker voordat hij er erg in heeft wordt meegesleurd in een kolk van schuld en schaamte. ‘Je schuldgevoel krijgt een optater door een onverwachte nabijheid’, schreef Annette Embrechts naar aanleiding van de eerste aflevering van Guilty Landscapes in de Volkskrant.(1) Dries Verhoeven confronteert ons met een onrustige wereld. En met wat die onrust met ons doet. Continue reading De kracht van verbindende kunst en cultuur →

Dit jaar werd het academisch jaar in Leiden geopend door Stefan Collini, hoogleraar intellectuele geschiedenis en Engelse literatuur in Cambridge. Hij publiceerde in 2012 een spraakmakend essay over de rol van de universiteit, What are universities for?, dat dit jaar in Nederlandse vertaling verscheen. Er is, constateert hij, ‘spanning ontstaan tussen intellectuele autonomie en sociale eisen van de samenleving.’ ‘Het is nu eenmaal heel moeilijk tot in de details het maatschappelijk effect te voorspellen van intellectueel onderzoek. We weten uit de geschiedenis dat de echte grote bijdragen aan de samenleving via een omweg kwamen. Toch wil het publiek nu dat onderwijs en onderzoek een direct effect hebben op economische groei en werkgelegenheid. Die doelen zijn zeker de moeite waard, maar ze kunnen niet de enige zijn.’ Het is een waardevolle observatie, ook in de discussie over de waarde van kunst en cultuur. Robbert Dijkgraaf, directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton, zei hetzelfde in zijn Paradiso-lezing van 30 augustus, bij de opening van het culturele seizoen: ‘De uiteindelijke impact van een kunstwerk of wetenschappelijke ontdekking is […] zelden direct meetbaar. [..] In de fundamentele rol van blikopener zijn kunst en wetenschap in het diepst publieke zaken. De lange-termijnopbrengsten kunnen niet worden afgeschermd en vloeien uiteindelijk terug naar de hele maatschappij. Ze maken voor iedereen de wereld groter en rijker. Onzichtbaar zetten zij zich af in de haarvaten van het leven. De avant-gardemuziek van vandaag is de reclamedeun van morgen. Een modern schilderij het behang van de toekomst. Dit is de fundamentele paradox: kunst is een publiek goed en vraagt een goed publiek, maar zij kan alleen functioneren door zich naast, boven of onder de alledaagse werkelijkheid te plaatsen. Alleen door afstand van het publiek te nemen, kan een verrijkend perspectief geboden worden.’ Maar, waarschuwt hij: ‘Deze noodzakelijke distantie is niet hetzelfde als een maatschappelijk vacuüm of een afwezige politiek.’ Continue reading Een regisserende provincie →

Wat zei je ook weer?

hoe het nu verder moet?
tussen ons en de anderen liggen
nog maar enkele woorden braak
maar gisteren duurt nog wel
tot overmorgen

voorlopig ga ik lezen lezen lezen kijk
de lucht klaart al weer op en in de kleine
geheime proeftuin van mijn fantasie
is een heel pril voorjaar in aantocht.

Zo begonnen we 2014, als in dit gedicht van Ellen Warmond: voorzichtig optimistisch. We proefden een verandering van het klimaat waarin we met elkaar spreken over kunst en cultuur. Een positieve verandering, die in de loop van het jaar door zou zetten.
Het depreciërende jargon dat drie jaar geleden werd gebezigd om de bezuinigingen op cultuur te rechtvaardigen is op lokaal niveau nog niet verstild, maar het domineert niet meer. In tegendeel, de gemeenteraadsverkiezingen brachten in veel grote steden coalities die weigerden verder op cultuur te bezuinigen en soms zelfs besloten tot verhoging van de cultuurbegroting. Continue reading Proeftuin →

Vrijdag 5 juni nemen we in het Brabantse Provinciehuis afscheid van Brigite van Haaften. Het is de uitkomst van de coalitiebesprekingen waarbij het CDA, bij de onderhandelingen vertegenwoordigd door lijsttrekker Marianne van der Sloot en Brigites collega in het college van GS Ruud van Heugten, zich op een verrassende wijze buitenspel liet zetten. In een nabeschouwing vroeg een journalist van het Brabants Dagblad zich af of het CDA niet beter Brigite aan de onderhandelingstafel had kunnen zetten.
Continue reading Afscheid van Brigite van Haaften →

Met Proeftuin, een gedicht van Ellen Warmond, getuigden we aan het begin van dit jaar tijdens onze nieuwjaarsborrel van voorzichtig optimisme. Continue reading Cultuur op weg naar samenhang en samenwerking →

Het jaar dat achter ons ligt was voor het culturele veld een bewogen jaar. De eerste gevolgen werden zichtbaar van de bezuinigingsmaatregelen van het eerste kabinet Rutte. Politieke opportunisten probeerden te concluderen dat die gevolgen wel meevielen: geen kaalslag, in tegendeel, de sector toonde zich weerbaar, waarmee werd aangetoond dat de bezuinigingsmaatregelen hadden gewerkt als de bedoelde zweepslag. Ik ben vooralsnog iets minder optimistisch: Continue reading Proeftuin →