Afgelopen voorjaar was ik met collega’s van provinciale instellingen elders uit het land in de Brabantse Biesbosch, de Noordwaard. Ik liet ze er projecten zien die tussen 2006 en 2008 tot stand zijn gekomen in samenwerking tussen de Dienst Landelijk Gebied, Staatsbosbeheer en het bkkc. Het zijn projecten die de overgang van polderlandschap naar nieuwe natuur markeren, zoals die voortvloeit uit het programma Ruimte voor de Rivier. Het heeft fascinerende kunst opgeleverd. De Uitkijk van Urs Pfannenmüller, de Panoramatafel van Jeroen Hoogstraten en bovenal de Wassende Maan van Paul de Kort zijn iconen in het landschap, monumenten die inmiddels zelf al beschermenswaardig blijken te zijn. Niet voor niets zegt Staatsbosbeheer op de kaart van Terschelling die jaarlijks ter gelegenheid van het Oerol Festival wordt uitgegeven: “Nederlands mooiste land art ligt in Noord-Brabant.”
Land Art. Die monumenten in de Biesbosch zijn voorbeelden van landkunst. Landkunst is kunst die tot stand komt in een interactie tussen het veranderde landschap, zijn bewoners en gebruikers en de interpreterende kunstenaar. Landkunst laat ons opnieuw naar onze omgeving kijken, leert ons de waarde van onze omgeving opnieuw zien, markeert veranderingen in die omgeving. Landkunst ontdekt en creëert identiteit.
Voor het bkkc is landkunst juist vanwege die identiteitsvormende functie vanouds een belangrijk aandachtsgebied. De Biesbosch is een voorbeeld van wat dat heeft opgeleverd. We realiseerden ook belangrijke projecten in de boswachterij Dorst, tussen Tilburg en Breda, en hebben ambitieuze projecten langs de A2 en de A50 onderhanden. Dit najaar wordt bij de graansilo’s van Agrifirm in Veghel een lichtkunstwerk van Stanislaw Lewkowicz opgeleverd, ‘Het gezicht van de A50’, dat de dynamiek weergeeft van het verkeer op het kruispunt van de A50 en N279.
De jaarlijkse landkunstmanifestatie in het Groene Woud is zoiets als ons uithangbord. Het is een proeftuin, waarin we verkennen en laten zien wat landkunst kan en wat landkunst vermag. Landkunst is hier geworden tot veel meer dan beeldende kunst. Het is hier uitgegroeid tot wat ik dan maar met een heel lelijk woord integrale kunst noem, kunst waarin beeldende kunst, muziek, literatuur, film en theater elkaar ontmoeten, waarin de grenzen tussen die klassieke disciplines vervagen, waarin die klassieke disciplines nieuwe podia vinden.
Dit jaar zijn we in die landkunstmanifestatie nieuwe grenzen overgegaan.
Voor een deel letterlijk. Naast het programma in het Groene Woud, in samenwerking met onze vaste partners de Streekraad Het Groene Woud en De Meijerij en Euro Land Art, hebben we projecten elders in de provincie, voorbij de grenzen van het Groene Woud gerealiseerd.
Maar in dat de hele provincie omspannende programma zochten we, samen met Erfgoed Brabant en in het kader van het Jaar van de Historische Buitenplaats, ook nieuwe verbindingen. We leven in een tijd die geneigd is tot conserveren. Erfgoed wordt gekoesterd, maar soms zo dat het steriel wordt. Ook erfgoed ontleent zijn blijvende waarde aan interactie met zijn actuele omgeving. Op de Oude Buissche Heide, in het Moretusbos, bij de kastelen Heeze, Heeswijk, Bouvigne en, straks nog, Geldrop, zochten we die interactie op, zochten we verbindingen tussen actuele kunstvormen en het monumentale verleden. Op de Oude Buissche Heide, in het westen van de provincie, kunt u nog terecht tot 21 oktober. Het is het oude landgoed van Henriëtte en Richard Roland Holst, waar tal van kunstenaars, schrijvers, architecten en politici te gast waren. Willem Drees mocht het jarenlang als zomerverblijf gebruiken. Vier kunstenaars en twee schrijvers verbleven er deze zomer in gastenateliers en leverden bijdragen aan de bestaande route met gedichten van Henriëtte Roland Holst, waarmee ze reageerden op de plek, het landschap en de vroegere bewoners.
En hier, op Landgoed Velder, komen de jaarlijkse landkunstmanifestatie en het programma in het kader van het Jaar van de Historische Buitenplaats samen. Een fraaie buitenplaats op zonder enige twijfel een van de mooiste Brabantse landgoederen, waar voortdurend verbindingen met de omgeving worden gezocht. Hier realiseerden Joost Jansen en Diego Sindbert kunstwerken waarin ze op hun manier land, natuur, erfgoed en cultuurhistorie samenbrengen.
Over twee maanden, op 30 november in Geldrop vieren we het eind van een bijzonder Jaar van de Historische Buitenplaats. Wij presenteren er dan ons landkunstmagazine: Land en Kunst en Buitenplaats, met een overzicht van wat er dit jaar werd gerealiseerd. Maar wij gaan volgend jaar verder, op zoek naar nieuwe grenzen.
Bij de presentatie van twee kunstprojecten op landgoed Velder, 30 september 2012
Meer over cultuur en cultuurbeleid? Kijk op mijn persoonlijke website!